Keuzekisten, een aanpak voor 'Leren Kiezen'

Een belangrijk doel van de keuzekisten is aandacht te besteden aan 'leren kiezen' in het kader van leren voor duurzaamheid. Dit vraagt om een didactisch en pedagogisch goed doordachte en onderbouwde aanpak. Het gaat erom een onderwijsleersituatie te ontwerpen waarin leerlingen echt de ruimte krijgen om tot eigen waarden te komen en kunnen nadenken hoe naar die waarden te leven.

Volwassenen zijn in gesprek met kinderen snel geneigd om hun eigen waarden over te dragen. Zij doen dat omdat ze de kwaliteit van de ethische redeneringen van kinderen vaak onvoldoende vinden. Ze realiseren zich dan niet dat de waardenstelsels van kinderen nog volop in ontwikkeling zijn en dat een andere aanpak kinderen kan leren hoe tot eigen waarden en keuzes te komen.

Het verhelderen van meningen is een stap in deze aanpak maar dat alleen is te vrijblijvend. In praktijk kan het betekenen dat het aantal leerlingen dat een bepaalde mening heeft belangrijker is dan de kwaliteit van die mening. Dat kan een leraar oplossen door zijn oordeel te geven, maar leerlingen kunnen ook zelf de kwaliteit van hun meningen onderzoeken. Ze kunnen nagaan wat de opvattingen over een bepaalde kwesties in de samenleving zijn, welke belangen er achter bepaalde opvattingen schuil gaan en welke handelingsperspectieven dat oplevert.

Simons en Maissan ontwikkelden in de jaren '90 een dergelijke aanpak voor het basisonderwijs. In deze aanpak is achtereenvolgens aandacht voor waardenverheldering, waardencommunicatie en voor handelingsperspectief.

Elk van deze onderdelen kent drie stappen:

Waardenverheldering:

1. In vrijheid een keuze maken tussen met waarden beladen alternatieven.
2. De eigen keuze onder woorden kunnen brengen en kunnen motiveren.
3. Bereidheid vertonen om te luisteren naar andere keuzen of motiveringen in hetzelfde kader.

Waardencommunicatie

4. De belangenafwegingen die tot bepaalde keuzen leiden nagaan en formuleren.
5. Een belangenafweging maken in het kader van duurzame ontwikkeling.
6. De eigen keuze heroverwegen op basis van nieuwe inzichten.

Handelingsperspectief bieden

7. Staan voor de eigen keuzen en dat ook kunnen uiten.
8. Aan kunnen geven hoe te handelen naar die keuze.
9. Oprechte pogingen doen om te handelen naar die keuze.

Uit onderzoek naar het gebruik en de bruikbaarheid van deze 9-stappen-aanpak bleek dat leerlingen zich deze methode snel eigen maken. Als ze de methode een aantal keren actief hebben gevolgd, weten ze hoe ze tot een doordachte keuze kunnen komen als hen een standpunt gevraagd wordt over een waardenbeladen kwestie.